En octubre de 2008 mi cuento "Remordimiento" ganó el concurso literario de la Asociación de Cultura Gallega "Xeito Novo" de Buenos Aires, entre más de 600 obras presentadas. El cuento es en realidad un cuento adentro de otro, uno que pudo escribirse y el otro que nunca fue contado. El relato lo escribí en apenas 8 horas con una salvedad: lo empecé en febrero de ese año y lo culminé recién en mayo (dejo de lado el tiempo empleado para la correción), es decir que entre la primera parte y la segunda hubo una interrupción de tres meses, pausa en la cual, el cuento oscilo entre su superviviencia y el cesto de la basura. Para bien o para mal, sobrevivió.
En diciembre del mismo año la revista Agrileira lo tradujo al idioma gallego. A continuación, la versión en gallego. La versión en castellano se puede leer en este mismo blog, página "Mi biografía/Mis cuentos".
REMORSO
Claudio
Gustavo Miranda.
O tempo é dabondo cativo nesta
miserenta existencia, para por riba, andar a perdelo dun xeito máis miserento
aínda. Iso era o que pensaba eu, cada vez que “o fraco” Lagomarsino pedíame
aquilo. E el insistía, e insistía dun xeito insoportable, nunca esquecía o
asunto. As veces pasaban tres, ate catro meses sen tornar sobre o teima, entón,
eu ilusionábame. Sospeitaba que se lle borrara a idea da cabeza. Coitado de min,
se “o fraco” tiña algo para poñer de relevo, era xustamente iso, a súa
teimosía. Polo demais, era un home sen moitas luces, por no dicir ningunha.
Aínda que non o parecera, eu tiña
certo aprecio por el. E, por non o ferir nunca lle respondía cun rotundo non.
En xeral adoitaba barballar: “ben”, “imos ver”, “máis adiante” e outras
vaguidades do mesmo xeito. Recoñezo que máis dunha vez estiven por dicirlle:
“che” (1) “fraco”, déixame de amolar, esa historia de amor non a cre ninguén.
Nembargantes ficaba calado.
Admito que ate a súa morte, aquel
fatídico serán, nunca experimentei culpas en demasía. Quero dicir, nunca perdín
o sono por estas cuestións. Moi de cando en vez, reprochábame que estaba en
débeda con el, que non era merecente dese trato. Pero máis ben tratábase dunha
impresión efémera que evaporábase tan pronto como chegaba.
Hoxe, á luz dos feitos, podo dicir
sen temor a equivocar, que a miña actitude era unha deslealdade – lisa e cha –
De todas maneiras, ¿Quen neste mundo atreveríase a xulgarme? ¿Quen tería a
suficiente autoridade moral para condenarme?
“O fraco”, pola contra, aturárame
unha chea de veces, aínda que máis non fora que poñer a orella, para min, xa
chegaba.
Así coma el era, un ser tan apagado,
tan gris, con todo iso, sempre arranxábase para estar comigo nos momentos máis
duros. E eu, eu lle falaba ate o esgotamento, sen determe, sempre naquel
lordento café, con esa ladaíña que era quen de esgotar a calquera. El aturaba
todo o discurso, horas e máis horas escoitando, sen dicir nunca unha palabra.
En realidade, máis que falar, coido que eu golsaba, si, eu golsáballe ó
coitadiño do “fraco” ese malestar que cada día era máis urxente, máis sen
piedade. Porque a miña vida non foi nunca un leito de rosas, pero eses últimos
meses tiñan sido un verdadeiro inferno.
Non hai caso, un coida que xa tocou
fondo, que non pode máis baixar, pero equivócase, vaia que trabúcase un. Cando
se pensa que xa está, que non hai xeito de
- 1 - www.agrileira.com Certamen de poesía y narrativa corta
Xeito Novo
seguir
a degrada-la alma, de xeito impensado volve a baixa-la costa, comeza de novo a
rodar, con máis forza que antes, a zonas máis tenebrosas e aínda máis escuras.
É neses intres cando un máis se pregunta ¿Como pode un ser humano converterse
nunha tan canalla, tan miserenta? ¿Cantos banzos máis pódense baixar nesta
lameira? ¿Canta máis indecencia pódeselle engadir á alma?
Unha vergoña. Eu era
unha vergoña señor. E Lagomarsino seguía alí, afouto, mergullado na máis
respectuosa discreción, cos ollos abertos, case sen pestanexar. Tiña a certeza
de que el non entendía unha palabra do que lle eu dicía, máis, a súa actitude
era conmovedora.
De tódolos xeitos,
en ocasións notábao inquedo, cousa estraña en alguén tan austero coma el. Con
manifesto desacougo dicíame:
¿ E logo Juancho?
¿Para cando o contiño?
Outra volta con iso,
fraco, respondíalle eu con desinterese – a un escritor non se lle pode meter
presa, as cousas teñen que fluír soas...
E Lagomarsino facía
un aceno resignado, como non querendo aceptar esa resposta seca e cortante,
pero aturábaa sen dicir nada. Iso si, o día seguinte encomezaba de novo. No
fondo, coido que pensaba que podíame gañar por cansazo, e en todo caso, algunha
razón levou.
É o día de hoxe que
non chego a explicarme de que maneira chegou a converterme no seu amigo.
Ben, amigo é unha
maneira de dicir. Máis ben eu era un descoñecido a quen frecuentaba de seguido.
Intúo que a amizade ten que ser outra cousa.
Agora ben, eu estaba
moi só. Sen dúbida esa era a clave do meu vencello con el.
Cumpríame
imperiosamente falar con alguén. E se a resposta para ese afogo era unha
muller, entón prefería decididamente seguir así, orfo, coma unha alma en pena.
A soa muller que podería agardar, xa non estaba. Marchara e non tornaría
xamais.
Sexa como fora, os
dous tiñamos algo en común: o fracaso. Alomenos ate coñecer a Florencia, o
fraco era un total fracasado, do mesmo xeito ca min.
Nembargantes, as
veces, a miña relación con el tornábase difícil. O fraco tiña ¿como dicilo
ben?, unha maneira tan sinxela de vivir, tan desprovista de calquera
complexidade, que a min, dun xeito particular alporizábame. Esa ledicia oca,
tan inexplicable, que lle nacía repentinamente, sen motivo aparente, facía que
eu perdera a calma.
Por suposto que con
el había de ter paciencia. Unha cousa era Lagomarsino calado, en silencio,
escoitando os meus monólogos de tódolos días e outra ben diferente falando,
opinando de fútbol e... e non moito máis que iso, porque ó pobre, a súa
estreiteza mental non lle daba para outra cousa. Non era tanto polo contido dos
seus ditos:
- 2 - www.agrileira.com Certamen de poesía y narrativa corta
Xeito Novo
superfluos,
definitivamente intranscendentes. Non, o problema era outro. Para que sexa ben
claro: a súa voz, non era unha voz. Máis ben tratábase dun murmurio
entrecortado, opaco, case non audible, como de ultratumba. Sen remedio algún,
ese magóente son parecía arrincado do mesmo inferno. Neses intres estoxábao con
toda a miña alma, en con tal de non escoitar ese molesto balbordo, era eu capaz
de calquera cousa, ate de prometerlle que íalle escribi-lo conto. E así foi.
Prometinllo. Un día que aínda maldigo, llo prometín. E se ben para min non tivo
ningunha significación, para el, foi todo un acontecemento.Claro iso o souben
un tempo despois. Tivo que ser aquela mañá chuviosa coma poucas, no lordento
café de tódolos días, cando lle dixen, de moi mala maneira:
Fraco, non me amoles
máis, onte encomecei o conto. Teño de fixo para seis meses de traballo. Direite
cando o teña rematado.
Unha mentira. O que
se di, un engano colosal. Naquel momento non me reprochei esa actitude, pero
agora sinto vergoña desa abxecta promesa. Estaba acostumado a mentir, - en
demasía -, para min era un acto natural, un recurso necesario para seguir
subsistindo. Gozaba coma ninguén co esa sarta de fantasías. Gustábame ver ás
persoas prisioneiras das miñas burlas. Coido que por un tempo cheguei a amar
esa monstruosidade de andrómena que lle inventara ó Lagomarsino. Pobre fraco,
envolvérao coma a un neno. As veces penso que foi esa mesma inquedanza - seis
meses é toda unha eternidade – a que rematou co seu corazón. O certo era que
eu, non tiña perdón de Deus.
De feito, a trapela
funcionou durante un tempo. O Lagomarsino deixou de mencionar o asunto por un
longo mes e medio e cando volveu á carga co mesmo, o ton das súas preguntas
cambiaran radicalmente. Notábase máis acougado, máis sereno.
¿Como vai o conto
Juancho? – preguntábame sorrindo. Florencia xa o sabe todo.
Non te preocupes
fraco, estou neso – respondíalle con seguridade.
Lle contei á
Florencia que ti es un gran escritor e que vas escribi-la historia do noso
amor.
O fraco tiña esas
cousas que fan alporizar a un. Polo menos a min facíanme tolear. Non era a
primeira vez que dicía: “ es un gran escritor”, e cada vez que mencionaba esa
frase, eu tornaba a toda velocidade a miña adolescencia, cando aínda conservaba
o estraño don de recorda-las cousas, de non querer esquecelas, de te-la
necesidade de poñelas nun papel, para que outros se lembren delas. Quería
evitar que o tempo fixera e desfixera ó seu antollo. Degoraba vencer ó
esquecemento. Por longas tempadas dedicábame a escribir e esa era a miña única
actividade, mentres os demais xogaban ó fútbol o andaban de noivos.Todo o meu
empeño estaba destinado a reter esas historias que eu consideraba únicas, unha
especie de tesouro que había de preservar a todo custe. Para min escribir era
unha maneira de non perdelas, de inmortalizalas. E algúns amigos, os mesmos que
perdían os días correndo tras dunha pelotiña, ou da saia dalgunha rapaza,
remataban aprobando os meus relatos. Aínda que esa época, era tan afastada, tan
borrosa, que nin sequera tiña por seguro de ter sido eu o autor deses relatos.
- 3 - www.agrileira.com Certamen de poesía y narrativa corta
Xeito Novo
E
para máis, estaba o fato de Lagomarsino, facendo os seus fatos comentarios de
sempre: “ es un gran escritor”, como se algunha vez tivera lido algo meu. Como
se soubera o doloroso que era perderse nas noites e entrar neses imperdoables
cortellos para intentar escribir algo absurdo que, de feito acabaría no
primeiro caldeiro de lixo. Que sabía el o que era perderse nesas innominables
tabernas, arrodeado de bestas, porque non se lle pode chamar homes a eses seres
impregnados de alcol. Que sabía el, o que era malgastar minutos da vida con
candongas imperdoables. Quen coidaba que el era, para terme suplicado de
xeonllos que lle escribira un conto, cando, o meu non era máis que perde-lo
tempo nos baixos fondos de Bos Aires.
Dende logo, esto era
o que eu pensaba do fraco mentres vivía. Despois que faleceu foi outra cousa,
el converteuse incriblemente noutra persoa. Sempre pasa o mesmo, os mortos son
máis virtuosos ca os vivos. A morte é poderosa, moi poderosa, todo o
transforma.
Quen ía pensar que
ese corpo, novo, rechamante, con máis de cen quilos ó lombo, ía rematar
apagándose dese xeito. Que podía imaxinalo así, seco, como unha folla de
outono, tendido no chan, na parada dos taxis, xusto á hora de ir á casa da
Florencia. Ninguén, nin sequera eu.
En certo senso, a morte
aseméllaseme. Quero dicir, ela é tan argalleira, mentirá, e cretina coma min.
Agora resulta que, o fraco, non era tan vulgar nin monótono. A súa voz non era
das peores e para máis, os seus comentarios tiñan sido dunha intelixencia
poucas veces vista. A morte é así y non hai nada que se poda facer contra ela.
Minte descaradamente, fai brillar ate o máis opaco dos metais. Hoxe o tipo non
lucía nin patético nin insignificante. Ate me convencera que era merecente
desta historia de amor que tiña mendigado. Mesmo a Florencia, xa non me parecía
demasiada muller para el. Máis aínda, neste mesmo momento, co fraco a máis de
dous metros baixo terra, podo declarar ben solto de corpo, que os dous
conformaban unha parella ideal. Que trampulleira é a morte; ¡Deus meu!, se eu,
- o máis grande dos miserentos – o mesmo día do meu enterro fora visto coma un
gran señor, un escritor memorable e o mellor amigo do Lagomarsino. É incrible
do que é capaz a morte.
Sempre o temín.
Dalgunha maneira souben que chegaría o día no que tería que responder polo meu
desprezable comportamento co fraco. Iso si, xamais sospeitei que sería desa
maneira. ¿Se bebera? Por suposto que non. Canto un bebe rexo imaxina cousas e
ata cre ter vivido experiencias extravagantes. Non é o meu caso. Polo menos
aquela tarde non foi así. Dende xa que ó chegar a noite, o alcol fixo estragos
comigo. Pero esas circunstancias foron posteriores ós feitos que vou pasar a
relatar. Podo asegurar que aquela tarde do verán pasado, cando ocorreu iso, eu
estaba completamente sobrio.
En realidade, é
dificultoso dabondo narrar o que pasou ese día, pero vouno intentar. Vexamos,
¿como dicilo?, foi como se as cousas encadearanse dun xeito máxico. Me deixei
levar por una especie de vencello invisible, un vencello segredo que foime
arrastrando a modiño deica o lugar ó que nunca desexara chegar. Sen me decatar,
cedín a ese escuro impulso. Guiado por unha misteriosa forza cheguei ata a súa
porta, así de doado. Sinxelamente toquei o timbre e a Florencia saíu a abrir.
Era moi fermosa. Tiña trinta anos, quizais trinta e cinco. Unha intrigante luz
irradiaba das súas fazulas.
- 4 - www.agrileira.com Certamen de poesía y narrativa corta
Xeito Novo
Díxenlle
o meu nome. Non se sorprendeu, pola contra, eu xuraría que estaba agardándome.
A situación era algo incómoda e para peor eu seguía sen saber exactamente
porque estaba alí.
- Pase, por favor – me dixo, nun ton que
máis ben soou a compromiso.
- Non a quero molestar...
- Por favor – insistiu. Non se preocupe,
pase...
Fitoume con curiosidade.
Acomodeime nunha das cadeiras de brazo do estar. Ela sentou xusto en fronte. O
lugar era espacioso, cálido. De contado irrompeu un forte cheiro, penetrante,
parello ó que despiden as flores cando se corrompen. Mirei cara a biblioteca e
alí estaban, nun vaso de cor branco, tres rosas vermellas muchándose
penosamente. Fixéronme recordar a un cemiterio.
- É raro que non fora ó velorio – díxome
cun certo aire, mestura de reproche e intriga.
-
- Si, é raro – admitín. Aínda que, a
verdade, non adoito ir ve-los mortos.
-
- Si, a min tampouco me prace iso. Ben,
non era calquera morto.
Fíxose un silencio
que pareceume eterno. Non ousei mirala ós ollos. Máis ben quedei coa ollada
cravada nun pequeno cadriño que estaba xunto a fiestra pola que se vía o
xardín. Coido que ela sentiu a mesma incomodidade. Cunha voz suaviña, casa
imperceptible, murmurei:
- É que traballo de noite.
-
Ela relaxouse un
pouco. Un tépedo sorriso que saíu dos seus beizos pareceu cortar – case – a
tensión que reinaba no ar, aínda que, con severidade, respondeu:
- Claro, vostede é escritor, mellor dito,
un gran escritor. O fraco, pobriño, non cansaba de recordarmo. Supoño que a
noite debe de se-lo mellor momento para escribir, ¿non si?
-
Tornei a senti-lo
mesmo malestar que antes. Con indiferencia dixen:
- Supoño que si.
-
Pensei que ía
mencionar o do conto. Tratei de adiantarme e imaxinar a miña resposta.
Equivoqueime. Nada dixo. Quedou cavilosa. Foi nese momento que crin ver,
reflicto nos seus grandes ollos negros, a figura do Lagomarsino, de perfil,
recostado sobre a xanela do café. Pareceume que a ela tamén coláraselle a imaxe
do fraco. Fixo un aceno que case non se viu. Tiven a impresión de que ía dicir
algo. Foi todo tan fugaz, que, en realidade era imposible saber si quixera
falar. Despois dun chisco pareceu reaccionar.
- 5 - www.agrileira.com Certamen de poesía y narrativa corta
Xeito Novo
- ¿Quere tomar té? – preguntoume con
delicadeza.
Respondinlle que si.
Nunca me gustara o té, pero dun xeito curioso dixéralle que si.
De contado
comprendín que era o momento de dicir iso:
- Quero darlle o meu pésame.
- Gracias – respondeume, mentres ordenaba
o servicio na mesa.
De repente ergueuse,
dixo algunha cousa que non entendín moi ben. Nun instante desaparecera detrás
dunha porta. Quedei só. Entón aproveitei para mira-la casa con atención.
Púxenme de pe e camiñei cara á biblioteca onde estaban a flores. Eran catro e
non tres as rosas. Ter dito que eran vermellas fora, alomenos, unha
esaxeración; tiñan un vermello feble, tan apagado que custaba imaxinar que
algunha vez estiveran cheas de vida, como o Lagomarsino.
Cando tornou estaba
eu de novo sentado no mesmo lugar. Encol de mesa pousou un álbum de cor verde.
Abriuno e me preguntou se gustaba ver unhas fotografías. Respondinlle que si.
E alí estaban eles,
exultantes, ledos, a Florencia e o fraco no Xardín Xaponés; saíndo do cine;
sentados nunha praza. Alí estaban de novo, rindo, apreixados nunha aperta;
bicándose; a Florencia e mailo fraco, sempre eles.
Iso foi o que pasou,
a voo de paxaro, aquel serán. Despois mirei o reloxo e lle dixen que tiña que
marchar. Acompañoume ate a porta. Foi nese intre que púxome a man no ombreiro y
con voz maternal díxome:
- No lle dea máis voltas ó asunto, é
mellor deixa-las cousas así.
- Si, lle respondín sen pensalo. Era
difícil responderlle outra cousa.
De contado me
preguntei se iso que dixera era o perdón – perdón que, agora intúo – fun
buscar. Despois de todo, a miña non fora máis que unha mentira. Sò iso.
Estaba eu xa na rúa
cando pensei que tódolos amores deberan ser coma o deles: breves, fuxidíos,
inconclusos. Pola contra envellecen, envólveos a grisalla, deixan de seren
amores.
Ante de chegar á
esquina tiven a certeza que, de escribi-lo conto, a historia tería sido así, do
mesmo xeito, igual de triste, porque o verdadeiro amor é iso: tristura.
Cando subín ó taxi,
a respiración tornoume ó corpo. Dei volta a cabeza para mirar por derradeira
vez a casa. Sentina máis lonxe que nunca. En realidade coidei que nunca
estivera alí.
- 6 - www.agrileira.com
JURADO DEL CERTAMEN
